Het profielwerkstuk is een omvangrijk onderdeel van je schoolexamen. Je steekt er maar liefst 80 uur werk in! Het is dus belangrijk dat je een interessant onderwerp uitkiest.
Niet veel mensen zullen bedenken dat historische taalkunde een heel rijk en interessant vakgebied is. Dus als je een origineel profielwerkstuk of ander werkstuk wilt maken, zit je hier goed.
Onderzoek naar taal van vroeger
Je kunt in onze online historische woordenboeken duiken. Zo kun je gemakkelijk en uitgebreid onderzoek doen naar de geschiedenis van woorden. Een paar voorbeelden:
- Wat was vroeger het jargon van een voetballer of een molenaar?
- Werd een oud woord als koe vroeger net zo gebruikt als nu? Welke betekenissen zijn er verdwenen en later bij gekomen?
- Hoeveel woorden beginnen er met ont- en wat kan dat voorvoegsel allemaal betekenen?
- Welke samenstellingen met vrouw zijn er in de loop der eeuwen geweest en wat zegt dat over hun maatschappelijke positie?
- Welke woorden waren in de negentiende eeuw heel deftig, en zijn ze dat nu nog steeds?
- Zijn er woorden uit jouw streek of land in het Algemeen Nederlands terechtgekomen? En hoe is dat precies gegaan?
En er is nog meer. Je kunt bij ons ook grote verzamelingen historische teksten doorzoeken. Zo kun je in zeventiende- en achttiende eeuwse brieven (allemaal gekaapt en bewaard door de Engelsen) zien hoe gewone mensen toen schreven. Onderzoek bijvoorbeeld:
- hoe ze een brief openden en afsloten;
- hoe ze het werkwoord zijn vervoegden en of dat afhing van hun leeftijd of sociale klasse;
- welke woorden ze het vaakst gebruikten en of dat bij mannen anders was dan bij vrouwen.
Andere sites
Op Profielwerkstuk Taalkunde vind je toolkits over meertaligheid, dialect, sociale taalvariatie, eerstetaalverwerving, tweedetaalverwerving, taalstoornissen, taal in contact en naamkunde. De Toolkit Neologismen is gemaakt in samenwerking met INT-taalkundige Vivien Waszink.
Bij al die thema’s vind je een groot aantal mogelijke onderwerpen, invalshoeken, taalverschijnselen, onderzoeksmaterialen/-methoden en leestips. Zo kun je bij ’taal in contact’ denken aan pidgins of creooltalen, de invloed van het Nederlands op andere talen, taalcontact in Nederland in de Renaissance, taalfamilies of de geschiedenis van het Nederlands.
Taalcanon
Als je op Taalcanon het tabblad Vakgebieden opent, zie je een lange lijst met onderwerpen waar taalkundigen onderzoek naar doen. Voor het Nederlands van vroeger zijn vooral de vakgebieden historische taalkunde en lexicologie interessant.
Hier vind je vragen als: Hebben alle talen leenwoorden? Hou oud is het woordenboek? Waar komt het ABN vandaan? Wanneer zijn talen familie van elkaar? Bij sommige van die vragen zijn ook opdrachten voor het onderwijs gemaakt. Die opdrachten kunnen je helpen bij het opzetten van je eigen onderzoek.
NEMO Kennislink
NEMO Kennislink schrijft op een leesbare manier artikelen over onderwerpen waar de wetenschap zich mee bezighoudt. Over het vakgebied Taalwetenschap zijn inmiddels meer dan duizend artikelen geschreven. Er gaan er ruim zestig over ouder Nederlands. Die vind je als je onder in het scherm bij Zoeken en filteren als zoekterm ‘historische taalkunde’ gebruikt. Die teksten gaan bijvoorbeeld over een bij toeval ontdekte Papiamentse tekst uit 1783 of over het oudste Nederlands.
Tips voor het schrijven van een profielwerkstuk
Op scholieren.com vind je handige tips voor het schrijven van een profielwerkstuk. Kies je ervoor om zelf een onderzoek op te zetten, dan is de empirische cyclus een handig hulpmiddel. Er zijn verschillende beschrijvingen van deze cyclus in omloop, maar in essentie komen ze allemaal neer op: het proces is cyclisch. Het is eigenlijk nooit afgelopen en komt steeds weer terug. In een kort filmpje wordt de empirische cyclus helder uitgelegd. Meer filmpjes over onderzoek met de empirische cyclus vind je bij Tilburg University.
Naast Tilburg University geven ook andere universiteiten handvatten om een profielwerkstuk te maken, zoals de Rijksuniversiteit Groningen, de Radbouduniversiteit, de Universiteit Twente en de Universiteit Utrecht. Voor profielwerkstukken over straattaal en over dialecten kun je terecht bij het Meertens Instituut.